Türkiye bulunduğu bölge nedeniyle bir deprem ülkesidir ve Türkiye’de yaşayan herkes depreme hazırlıklı olmalıdır. Deprem öncesinde alınacak önlemlerle can ve mal kayıplarının büyük ölçüde önüne geçilebilmektedir. O nedenle deprem öncesi, anı ve sonrası hangi önlemlerin alınması gerektiğini mutlaka bilmek gerekiyor.

DEPREM ÖNCESİ ALINMASI GEREKEN YAPISAL ÖNLEMLER

Depreme hazırlıklı olmak için öncesinde alınması gereken pek çok yapısal önlem var. Yerleşim bölgelerinin titizlikle belirlenmesi, yapıların ilgili yönetmeliğe uygun olarak deprem etkilerine karşı dayanıklı inşa edilmesi, imar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmaması yapısal önlemlerin başında gelmektedir. Türkiye’de yaşanan depremlerde meydana gelen can kayıplarının önemli bir kısmı yıkım kaynaklıdır. O nedenle bir diğer hayati önlem içinde yaşanılan, çalışılan ve düzenli olarak kullanılan her türlü meskenin imar ve bina yönetmeliklerine uygun olarak
inşa edilip edilmediğinin kontrol edilmesidir. Mevcut binaların dayanıklılıkları artırılmalı ve konutlara deprem sigortası yaptırılmalıdır.

DEPREM ÖNCESİ ALINMASI GEREKEN BİREYSEL ÖNLEMLER

Binadan değil, eşyalardan kaynaklanabilecek hasarlardan korunmak için günlük kullanılan eşyaların ev içerisine yerleştirilirken alınması gereken belli başlı önlemler şöyle sıralanabilir:

• Dolap üzerine konulan eşyalar ve ofis malzemeleri, kayarak düşmelerini önlemek için plastik tutucu malzeme veya yapıştırıcılarla sabitlenmelidir.
• Soba ve diğer ısıtıcılar sağlam malzemelerle duvara veya yere sabitlenmelidir.
• Dolaplar ve devrilebilecek benzeri eşyalar birbirine ve duvara sabitlenmelidir. Eğer sabitlenen eşya ve duvar arasında boşluk kalıyorsa, çarpma etkisini azaltmak için araya dolgu malzemesi konulmalıdır.
• Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. cihazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde duvar ve pencerelerden yeterince uzağa ve kanca ile asılmalıdır.
• Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. cihazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde duvar ve pencerelerden yeterince uzağa ve kanca ile asılmalıdır.
• İçinde ağır eşyalar bulunan dolap kapaklarının mekanik kilitlerle sıkıca kapalı kalmaları sağlanmalıdır.
• Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeler düşmeyecek bir konumda sabitlenmeli ve kırılmayacak bir şekilde depolanmalıdır.
• Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortaları otomatik hale getirilmelidir. Hasarlı elektrik kabloları ve gaz sızıntısı yapabilecek tesisat bağlantıları onarılmalıdır. Bunlar potansiyel yangın kaynaklarıdır.
• Binadan acilen çıkmak için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalıdır.
• Geniş çıkış yolları oluşturulmalıdır. Dışa doğru açılan kapılar kullanılmalı, acil çıkış kapıları kilitli olmamalıdır. Acil çıkışlar aydınlatılmalıdır.
• Karyolalar pencerenin ve üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanına konulmamalı, karyolanın üzerinde ağır eşya olan raf bulundurulmamalıdır.
• Tüm bireylerin katılımı ile evde, iş yerinde, apartmanda, okulda “Afete hazırlık planları” yapılmalı, her altı ayda bir bu plan gözden geçirilmelidir. Zaman zaman bu plana göre tatbikat yapılmalıdır.
• Bir afet ve acil durumda eve ulaşılamayacak durumlar için aile bireyleri ile iletişimin nasıl sağlanacağı, alternatif buluşma yerleri ve bireylerin ulaşabileceği bölge dışı bağlantı kişisi (ev, işyeri, okul içinde, dışında veya mahalle dışında) belirlenmelidir.
• Önemli evraklar (kimlik kartları, tapu, sigorta belgeleri, sağlık karnesi, diplomalar, pasaport, banka cüzdanı vb.) kopyaları hazırlanarak su geçirmeyecek bir şekilde saklanmalı, ayrıca bu evrakların bir örneği de bölge dışı bağlantı kişisinde bulunmalıdır.
• Bina yönetimince önceden belirlenen, mesken veya iş yerinin özelliği ve büyüklüğüne göre uygun yangın söndürme cihazı mutlaka bulundurulmalı ve periyodik bakımları yaptırılmalıdır.
  

DEPREM ANINDA YAPILMASI GEREKENLER

Deprem anında eğer bina içerisinde bulunuluyorsa, öncelikle kesinlikle panik yapılmamalıdır.

• Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere ve benzeri eşyalardan uzak durulmalıdır.
• Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturulmalıdır.
• Baş iki el arasına alınarak veya bir koruyucu yastık, kitap ve benzeri bir malzeme ile korunmalıdır. Sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda beklenmelidir.
• Merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşulmamalıdır. Kesinlikle asansör kullanılmamalıdır. Balkona çıkılmamalıdır. Balkonlardan ya da pencerelerden atlanmamalıdır.
• Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalıdır.
• Kibrit, çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalıdır.
• Tekerlekli sandalyede, tekerlekler kilitlenerek baş ve boyun korumaya alınmalıdır.
• Mutfak, imalathane, laboratuvar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde ocak, fırın gibi cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalıdır.
• Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanaları kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmelidir.
• Diğer güvenlik önlemleri de alındıktan sonra gerekli olan eşya ve malzemeler alınarak daha önce tespit edilen yoldan bina derhal terk edilmeli ve toplanma bölgesine gidilmelidir.
• Okulda sınıfta ya da büroda sağlam sıra ve masa altlarında veya yanında, koridorda duvarın yanında hayat üçgeni oluşturacak şekilde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi ile baş ve boyun korunmalıdır. Pencerelerden ve camdan yapılmış eşyalardan uzak durulmalıdır.

Deprem anında eğer açık alanda bulunuluyorsa şu önlemler alınmalıdır:

• Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşılmalıdır. Açık arazide çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olunmalıdır.
• Toprak kayması olabilecek, taş veya kaya düşebilecek yamaç altlarında bulunulmamalıdır. Böyle bir ortamda bulunuluyorsa seri şekilde güvenli bir ortama geçilmelidir.
• Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara karşı tedbirli olunmalıdır.
• Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olunmalıdır.
• Deniz kıyısından uzaklaşılmalıdır.

Deprem anında araçla seyir halinde olunması durumunda;

• Sarsıntı sırasında karayolunda seyir halinde olunması halinde, bulunulan yer güvenli ise yolun kapanmasına neden olmadan sağa yanaşıp durulmalıdır. Kontak anahtarı yerinde bırakılıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklenmelidir. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidilmelidir.
• Meskun mahallerde ya da güvenli olmayan (ağaç, enerji hatları veya direklerinin yanında, köprü üstünde vb.) bir yerde bulunma halinde araç durdurulmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak terk edilmeli ve trafikten uzak açık alanlara gidilmelidir.
• Sarsıntı sırasında tünel içerisinde ve çıkışa uzak olunması halinde araç durdurulup aşağıya inilmeli ve aracın yanına yan yatılarak ayaklar karna çekilip, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN)
• Kapalı bir otoparkta olunması halinde araç dışına çıkılıp, aracın yanına yatılarak ellerle baş ve boyun korunmalıdır.

Metroda veya diğer toplu taşıma araçları içinde olunması halinde;

• Elektriğe kapılma veya diğer hattan gelen başka bir metronun ya da trenin çarpa tehlikesi nedeniyle gerekmedikçe, kesinlikle metro ve trenden inilmemelidir.
• Sarsıntı bitinceye kadar metro ya da trenin içinde sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalı, metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara uyulmalıdır.

DEPREM SONRASINDA YAPILMASI GEREKENLER

Kapalı alanda olunması halinde;

• Kişinin önce kendi emniyetinden emin olması gerekir. Sonra çevresinde yardım edebileceği kimse olup olmadığını kontrol etmelidir.
• Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen ikincil afetlerdir. Bu nedenle eğer gaz kokusu alınırsa, gaz vanası kapatılmalıdır. Camlar ve kapılar açılmalı ve bina hemen terk edilmelidir.
• Acil durum çantası ile birlikte mahalle buluşma noktasına gidilmelidir. Cadde ve sokaklar acil yardım araçları için boş bırakılmalıdır.
• Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla yapılan uyarılar dinlenmelidir.
• Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler olur. Artçı depremler zaman içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır. Artçı depremler hasarlı binalarda zarara yol açabilir. Bu nedenle sarsıntılar tamamen bitene kadar hasarlı binalara girilmemelidir. Artçı depremler sırasında da ana depremde yapılması gerekenler yapılmalıdır.

Açık alanda olunması halinde;

• Önce yakın çevrede acil yardıma gerek duyanlara yardım edilmelidir. Özel ilgiye ihtiyacı olanlara (yaşlılar, bebekler, hamileler, engelliler) yardımcı olunmalıdır.
• Hasarlı binalardan ve enerji nakil hatlarından uzak durulmalıdır.
• Mahalle toplanma noktasına gidilmelidir.

Yıkıntı altında mahsur kalınması halinde;

• Öncelikle kişi panik yapmadan durumunu kontrol etmelidir. Hareket kabiliyeti kısıtlanmışsa çıkmak için hayatını riske atacak hareketlere kalkışmaması gerekir. Bilinmelidir ki, kurtarma ekipleri en kısa zamanda ulaşmak için çaba gösterecektir.
• Enerjiyi en tasarruflu şekilde kullanmak için kişinin hareketlerini kontrol altında tutması gerekir. El ve ayaklar kullanılabiliyorsa su, kalorifer, gaz tesisatlarına ve zemine vurmak suretiyle kişi varlığını duyurmaya çalışmalıdır.
• Kişi sesini kullanabiliyorsa, kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara seslenmeye çalışmalıdır. Ancak enerji kontrollü kullanılmalıdır.

Deprem öncesinde, anında ve sonrasında alınması gereken önlemlerle ilgili detaylı bilgi almak için: www.afad.gov.tr